เป็นเรื่องที่ยุ่งยากสำหรับผู้รับผิดชอบด้านพลังงาน พนักงานไม่มีส่วนร่วม ผลที่ได้ไม่ชัดเจนเป็นรูปธรรมมากนัก ทำไมไม่มีรูปแบบที่สนุกสนานโดยทุกภาคส่วนมีส่วนร่วม มีเสียงหัวเราะ อาจเป็นเพราะ คณะทำงานด้านการจัดการพลังงาน มีหน้าที่ภาระงานประจำ แต่ที่สำคัญอาจขาดผู้คอยให้คำแนะนำในการจัดทำระบบการจัดการพลังงาน ทางเราสามารถช่วยแบ่งเบาภาระให้ท่านได้ในการดำเนิน การจัดทำระบบการจัดการพลังงาน 8 ขั้นตอน ดังนี้
1. วางแผนการกำหนดหัวข้อการฝึกอบรม
2. วางแผนกิจกรรมส่งเสริมการอนุรักษ์พลังงาน
3. การกำหนดเป้าหมายและแผนการอนุรักษ์พลังงาน
ซึ่งจะสามารถลดการใช้พลังงานอย่างเป็นรูปธรรม พนักงานมีส่วนร่วมในกิจกรรมส่งเสริมการอนุรักษ์พลังงาน และมีการพัฒนาการอนุรักษ์พลังงานให้ก้าวไปข้างหน้าอย่างยั่งยืน ในขณะเดียวกันก็สามารถจัดทำรายงานการจัดการพลังงานได้ถูกต้องตามข้อกำหนด
เราออกแบบทางเลือกใหม่ในการให้คำแนะนำในการจัดทำรายงานและระบบการจัดการพลังงาน ภายใต้ พรบ.ส่งเสริมการอนุรักษ์พลังงาน พ.ศ.๒๕๓๕ (ฉบับแก้ไขเพิ่มเติม พ.ศ.๒๕๕๐) ที่มีผลในเชิงบวกต่อทุกฝ่าย ไม่ว่าจะเป็นผู้บริหาร ผู้จัดการ หัวหน้างาน วิศวกร ฝ่ายช่าง รวมถึงพนักงานทุกคน โดยมุ่งเน้นที่การให้คำปรึกษาที่มีคุณภาพคุ้มราคา และให้ก้าวข้ามการจ้างที่ปรึกษาการจัดการพลังงานแบบดั้งเดิมที่มีค่าใช้จ่ายค่อนข้างสูง
เจ้าของโรงงานควบคุมหรือเจ้าของอาคารควบคุมต้องดาเนินการจัดการพลังงานในโรงงานควบคุมและในอาคารควบคุมของตนให้เป็นไปตามมาตรฐาน หลักเกณฑ์ และวิธีการจัดการพลังงานที่กาหนดไว้ในกฎกระทรวงกาหนดมาตรฐาน หลักเกณฑ์ และวิธีการจัดการพลังงานในโรงงานควบคุมและอาคารควบคุม พ.ศ.2552 ตามรายละเอียดในภาคผนวก ก-5 เพื่อให้เกิดการอนุรักษ์พลังงานอย่างมีประสิทธิภาพ และเพื่อให้รัฐมีข้อมูลในการประเมินประสิทธิภาพของการจัดการพลังงานในโรงงานควบคุมหรือในอาคารควบคุมอันเป็นประโยชน์ในการอนุรักษ์พลังงาน กฎกระทรวงฉบับดังกล่าวได้กาหนดวิธีการจัดการพลังงานโดยแบ่งออกเป็น 8 ขั้นตอน โดยมีแผนผังของโครงสร้างการจัดการพลังงานดังต่อไปนี้
ที่มา: กรมพัฒนาพลังงานทดแทนและอนุรักษ์พลังงาน
ขั้นตอนที่ 1 การจัดให้มีคณะทางานด้านการจัดการพลังงาน
เจ้าของโรงงานควบคุมหรือเจ้าของอาคารควบคุมต้องจัดให้มีคณะทางานด้านการจัดการพลังงานขึ้นมาคณะหนึ่ง ซึ่งขึ้นตรงต่อเจ้าของโรงงานควบคุมหรือเจ้าของอาคารควบคุม พร้อมทั้งกาหนดโครงสร้าง อานาจหน้าที่ และความรับผิดชอบของคณะทางานด้านการจัดการพลังงาน โดยจัดทาเป็นเอกสารเพื่อเผยแพร่ให้บุคลากรของโรงงานควบคุมหรืออาคารควบคุมทราบ อานาจหน้าที่ของคณะทางานด้านการจัดการพลังงานอย่างน้อยต้องมีดังต่อไปนี้
(1) ดำเนินการจัดการพลังงานให้สอดคล้องกับนโยบายอนุรักษ์พลังงาน และวิธีการจัดการพลังงานของโรงงานควบคุมหรืออาคารควบคุม
(2) ประสานงานกับหน่วยงานที่เกี่ยวข้องเพื่อขอความร่วมมือในการปฏิบัติการตามนโยบายอนุรักษ์พลังงานและวิธีการจัดการพลังงาน รวมทั้งจัดการฝึกอบรมหรือกิจกรรมเพื่อสร้างจิตสานึกของ
บุคลากรที่เกี่ยวข้อง
(3) ควบคุมดูแลให้การจัดการพลังงานของโรงงานควบคุมหรืออาคารควบคุมเป็นไปตามนโยบายอนุรักษ์พลังงานและวีธีการจัดการพลังงาน
(4) รายงานผลการอนุรักษ์และการจัดการพลังงานตามนโยบายอนุรักษ์พลังงานและวิธีการจัดการพลังงานของโรงงานควบคุมหรืออาคารควบคุม
(5) เสนอแนะเกี่ยวกับการกาหนดหรือทบทวนนโยบายอนุรักษ์พลังงานและวิธีการจัดการพลังงานให้เจ้าของโรงงานควบคุมหรืออาคารควบคุมทราบ
(6) สนับสนุนเจ้าของโรงงานควบคุมหรือเจ้าของอาคารควบคุมในการดาเนินการตามกฎกระทรวงนี้
ขั้นตอนที่ 2 การประเมินสถานภาพการจัดการพลังงานเบื้องต้น
ในกรณีที่เป็นการนาวิธีการจัดการพลังงานมาใช้เป็นครั้งแรก เจ้าของโรงงานควบคุมหรือเจ้าของอาคารควบคุมอาจยังไม่ทราบถึงสถานภาพการจัดการพลังงานที่เป็นอยู่ของตนเอง จึงต้องมีการประเมินสถานภาพเบื้องต้นโดยพิจารณาจากการดาเนินงานด้านพลังงานที่ผ่านมา เพื่อให้ทราบถึงสถานภาพการจัดการพลังงานขององค์กรที่เป็นอยู่ในปัจจุบัน มีจุดอ่อน หรือจุดแข็งในด้านใด และนาข้อมูลที่ได้มาเป็นแนวทางในการกาหนดนโยบายอนุรักษ์พลังงานรวมทั้ง ทิศทางและแผนดาเนินการจัดการพลังงานของโรงงานควบคุมหรืออาคารควบคุมต่อไป
ในการประเมินสถานภาพการจัดการพลังงานเบื้องต้นนั้น ในคณะทางานด้านการจัดการพลังงานใช้ตารางประเมินการจัดการพลังงาน (Energy Management Matrix) ในการประเมินสถานภาพเบื้องต้น ซึ่งในตารางดังกล่าวนั้น จะพิจารณาระบบซึ่งแบ่งออกเป็นองค์ประกอบที่สาคัญ 6 ส่วน คือ นโยบายการจัดการพลังงาน การจัดองค์กรการกระตุ้นและสร้างแรงจูงใจ ระบบข้อมูลข่าวสาร การประชาสัมพันธ์และการลงทุน โดยแต่ละองค์ประกอบจะมีคะแนนระหว่าง 0 – 4 คะแนน ซึ่งคณะทางานฯ จะต้องทำการประเมินองค์ประกอบแต่ละส่วนดังกล่าวนั้นอย่างเป็นกลาง เพื่อให้ทราบถึงสถานภาพการจัดการพลังงานที่เป็นจริงในปัจจุบันได้มากที่สุด หลังจากนั้นจึงกาหนดเป้าหมายในองค์ประกอบแต่ละส่วน เพื่อกาหนดทิศทางของนโยบายอนุรักษ์พลังงานต่อไป
ขั้นตอนที่ 3 การกาหนดนโยบายอนุรักษ์พลังงาน
เจ้าของโรงงานควบคุมหรือเจ้าของอาคารควบคุมต้องกาหนดนโยบายอนุรักษ์พลังงานเพื่อแสดงเจตจำนงและความมุ่งมั่นในการจัดการพลังงานในโรงงานควบคุมหรือาคารควบคุม สร้างความเข้าใจและจิตสานึกของพนักงาน ลูกจ้างหรือบุคลากรที่เกี่ยวข้องในโรงงานควบคุมหรืออาคารควบคุมในการอนุรักษ์พลังงานและเป็นแนวทางให้บุคคลดังกล่าวปฏิบัติในการอนุรักษ์พลังงานในโรงงานควบคุมหรืออาคารควบคุมโดยจัดทาเป็นเอกสารและลงลายมือชื่อเจ้าของโรงงานควบคุมหรือเจ้าของอาคารควบคุม
นโยบายอนุรักษ์พลังงานดังกล่าวอย่างน้อยต้องมีรายละเอียดดังต่อไปนี้
(1) ข้อความระบุว่าการอนุรักษ์พลังงานเป็นส่วนหนึ่งของการดาเนินงานของเจ้าของโรงงานควบคุมหรือเจ้าของอาคารควบคุม
(2) นโยบายอนุรักษ์พลังงานที่เหมาะสมกับลักษณะและปริมาณพลังงานที่ใช้ในโรงงานควบคุมหรืออาคารควบคุมนั้น
(3) การแสดงเจตจานงที่จะปฏิบัติตามกฎหมายที่เกี่ยวข้องกับการอนุรักษ์พลังงานและการจัดการพลังงาน
(4) แนวทางในการปรับปรุงประสิทธิภาพการใช้พลังงานอย่างต่อเนื่อง
(5) แนวทางในการจัดสรรทรัพยากรอย่างมีประสิทธิภาพในการดาเนินการตามวิธีการจัดการพลังงาน
นอกจากนี้ เจ้าของโรงงานควบคุมหรือเจ้าของอาคารควบคุมต้องจัดให้มีการเผยแพร่นโยบายอนุรักษ์พลังงานที่จัดทาขึ้น โดยปดประกาศไว้ในที่ซึ่งเห็นได้ง่ายในโรงงานควบคุมหรืออาคารควบคุม หรือโดยวิธีอื่นที่เหมาะสม เพื่อให้บุคลากรที่เกี่ยวข้องทราบและปฏิบัติตามนโยบายอนุรักษ์พลังงานได้
ขั้นตอนที่ 4 การจัดให้มีการประเมินศักยภาพการอนุรักษ์พลังงาน
เจ้าของโรงงานควบคุมหรือเจ้าของอาคารควบคุมต้องจัดให้มีการประเมินศักยภาพการอนุรักษ์พลังงาน โดยการตรวจสอบและประเมินการใช้พลังงานที่มีนัยสาคัญทุกกิจกรรมที่เกิดขึ้นในโรงงานควบคุมหรืออาคารควบคุมโดยเริ่มตั้งแต่การรวบรวมข้อมูลทั่วไป ข้อมูลการผลิตและการบริการ และข้อมูลที่เกี่ยวกับการใช้พลังงานในเครื่องจักรและอุปกรณ์ และภาพรวมของการใช้พลังงานในโรงงานควบคุมและอาคารควบคุม เพื่อนาไปสู่การประเมินการใช้พลังงานในระดับองค์กร ระดับผลิตภัณฑ์หรือการบริการ และระดับเครื่องจักร อุปกรณ์ ทั้งนี้ ให้เป็นไปตามหลักเกณฑ์และวิธีการที่กาหนดไว้ในประกาศกระทรวงพลังงาน เรื่อง หลักเกณฑ์และวิธีการดาเนินการเกี่ยวกับการจัดการพลังงานในโรงงานควบคุมและอาคารควบคุม พ.ศ. 2552
ขั้นตอนที่ 4 การจัดให้มีการประเมินศักยภาพการอนุรักษ์พลังงาน
เจ้าของโรงงานควบคุมหรือเจ้าของอาคารควบคุมต้องจัดให้มีการประเมินศักยภาพการอนุรักษ์พลังงาน โดยการตรวจสอบและประเมินการใช้พลังงานที่มีนัยสาคัญทุกกิจกรรมที่เกิดขึ้นในโรงงานควบคุมหรืออาคารควบคุมโดยเริ่มตั้งแต่การรวบรวมข้อมูลทั่วไป ข้อมูลการผลิตและการบริการ และข้อมูลที่เกี่ยวกับการใช้พลังงานในเครื่องจักรและอุปกรณ์ และภาพรวมของการใช้พลังงานในโรงงานควบคุมและอาคารควบคุม เพื่อนาไปสู่การประเมินการใช้พลังงานในระดับองค์กร ระดับผลิตภัณฑ์หรือการบริการ และระดับเครื่องจักร อุปกรณ์ ทั้งนี้ ให้เป็นไปตามหลักเกณฑ์และวิธีการที่กาหนดไว้ในประกาศกระทรวงพลังงาน เรื่อง หลักเกณฑ์และวิธีการดาเนินการเกี่ยวกับการจัดการพลังงานในโรงงานควบคุมและอาคารควบคุม พ.ศ. 2552
ขั้นตอนที่ 5 การจัดให้มีการกาหนดเป้าหมายและแผนอนุรักษ์พลังงาน
เจ้าของโรงงานควบคุมหรือเจ้าของอาคารควบคุมต้องจัดให้มีการกาหนดเป้าหมายและแผนอนุรักษ์พลังงานที่ประสงค์จะให้ลดลง โดยกาหนดเป็นร้อยละของปริมาณพลังงานที่ใช้เดิม หรือกาหนดระดับของการใช้พลังงานต่อหน่วยผลผลิตหรือบริการรวมทั้งระบุระยะเวลาการดาเนินการเพื่อให้บรรลุเป้าหมาย ซึ่งแผนอนุรักษ์พลังงานอย่างน้อยต้องประกอบด้วยระยะเวลาของการดาเนินการ การลงทุน และผลที่คาดว่าจะได้รับจากการดาเนินการ ทั้งนี้ให้เป็นไปตามหลักเกณฑ์และวิธีการที่กาหนดไว้ในประกาศกระทรวงพลังงาน เรื่อง หลักเกณฑ์และวิธีการดาเนินการเกี่ยวกับการจัดการพลังงานในโรงงานควบคุมและอาคารควบคุม พ.ศ. 2552
นอกจากนี้ เจ้าของโรงงานควบคุมหรือเจ้าของอาคารควบคุมต้องจัดให้มีแผนการฝึกอบรมและจัดให้มีกิจกรรมเพื่อส่งเสริมการอนุรักษ์พลังงาน โดยให้บุคลากรของโรงงานควบคุมหรืออาคารควบคุมเข้าร่วมฝึกอบรมและร่วมกิจกรรมอย่างต่อเนื่อง เพื่อเป็นการให้ความรู้และสร้างจิตสานึกให้เกิดความตระหนักถึงผลกระทบจากการใช้พลังงาน และเผยแพร่ให้บุคลากรดังกล่าวทราบอย่างทั่วถึง
ขั้นตอนที่ 5 การจัดให้มีการกาหนดเป้าหมายและแผนอนุรักษ์พลังงาน
เจ้าของโรงงานควบคุมหรือเจ้าของอาคารควบคุมต้องจัดให้มีการกาหนดเป้าหมายและแผนอนุรักษ์พลังงานที่ประสงค์จะให้ลดลง โดยกาหนดเป็นร้อยละของปริมาณพลังงานที่ใช้เดิม หรือกาหนดระดับของการใช้พลังงานต่อหน่วยผลผลิตหรือบริการรวมทั้งระบุระยะเวลาการดาเนินการเพื่อให้บรรลุเป้าหมาย ซึ่งแผนอนุรักษ์พลังงานอย่างน้อยต้องประกอบด้วยระยะเวลาของการดาเนินการ การลงทุน และผลที่คาดว่าจะได้รับจากการดาเนินการ ทั้งนี้ให้เป็นไปตามหลักเกณฑ์และวิธีการที่กาหนดไว้ในประกาศกระทรวงพลังงาน เรื่อง หลักเกณฑ์และวิธีการดาเนินการเกี่ยวกับการจัดการพลังงานในโรงงานควบคุมและอาคารควบคุม พ.ศ. 2552
นอกจากนี้ เจ้าของโรงงานควบคุมหรือเจ้าของอาคารควบคุมต้องจัดให้มีแผนการฝึกอบรมและจัดให้มีกิจกรรมเพื่อส่งเสริมการอนุรักษ์พลังงาน โดยให้บุคลากรของโรงงานควบคุมหรืออาคารควบคุมเข้าร่วมฝึกอบรมและร่วมกิจกรรมอย่างต่อเนื่อง เพื่อเป็นการให้ความรู้และสร้างจิตสานึกให้เกิดความตระหนักถึงผลกระทบจากการใช้พลังงาน และเผยแพร่ให้บุคลากรดังกล่าวทราบอย่างทั่วถึง
ขั้นตอนที่ 6 การจัดให้มีการควบคุมดูแล การตรวจสอบและวิเคราะห์การปฏิบัติตามเป้าหมายและแผนอนุรักษ์พลังงาน
เจ้าของโรงงานควบคุมหรือเจ้าของอาคารควบคุมต้องควบคุมดูแลให้มีการดาเนินการตามแผนอนุรักษ์พลังงาน รวมทั้งตรวจสอบและวิเคราะห์การปฏิบัติตามเป้าหมายและแผนอนุรักษ์พลังงานที่ได้จัดทาขึ้น ตามหลักเกณฑ์และวิธีการที่กาหนดไว้ในประกาศกระทรวงพลังงาน เรื่อง หลักเกณฑ์และวิธีการดาเนินการเกี่ยวกับการจัดการพลังงานในโรงงานควบคุและอาคารควบคุมฯ
ขั้นตอนที่ 6 การจัดให้มีการควบคุมดูแล การตรวจสอบและวิเคราะห์การปฏิบัติตามเป้าหมายและแผนอนุรักษ์พลังงาน
เจ้าของโรงงานควบคุมหรือเจ้าของอาคารควบคุมต้องควบคุมดูแลให้มีการดาเนินการตามแผนอนุรักษ์พลังงาน รวมทั้งตรวจสอบและวิเคราะห์การปฏิบัติตามเป้าหมายและแผนอนุรักษ์พลังงานที่ได้จัดทาขึ้น ตามหลักเกณฑ์และวิธีการที่กาหนดไว้ในประกาศกระทรวงพลังงาน เรื่อง หลักเกณฑ์และวิธีการดาเนินการเกี่ยวกับการจัดการพลังงานในโรงงานควบคุและอาคารควบคุมฯ
ขั้นตอนที่ 7 การจัดให้มีการตรวจติดตาม และประเมินการจัดการพลังงาน
เจ้าของโรงงานควบคุมหรือเจ้าของอาคารควบคุมต้องจัดให้มีการตรวจติดตาม และประเมินผลการจัดการพลังงานในโรงงานควบคุมและอาคารควบคุมตามช่วงเวลาที่กาหนดอย่างเหมาะสมเป็นประจาอย่างน้อยปีละ 1 ครั้ง ตามหลักเกณฑ์และวิธีการที่กาหนดไว้ในประกาศกระทรวงพลังงาน เรื่อง หลักเกณฑ์และวิธีการดาเนินการเกี่ยวกับการจัดการพลังงานในโรงงานควบคุมและอาคารควบคุมฯ
ขั้นตอนที่ 8 การจัดให้มีการทบทวน วิเคราะห์ และแก้ไขข้อบกพร่องของการจัดการพลังงาน
เจ้าของโรงงานควบคุมหรือเจ้าของอาคารควบคุมต้องจัดให้มีการทบทวน วิเคราะห์ และแก้ไขข้อบกพร่องของการจัดการพลังงานตามช่วงเวลาที่กาหนดอย่างเหมาะสมเป็นประจาอย่างน้อยปีละ 1 ครั้ง ตามหลักเกณฑ์และวิธีการที่กาหนดไว้ในประกาศกระทรวงพลังงาน เรื่อง หลักเกณฑ์และวิธีการดาเนินการเกี่ยวกับการจัดการพลังงานในโรงงานควบคุและอาคารควบคุมฯ